Μια αμερικανική βόμβα στην ιαπωνική πόλη Ασίγια το 1945 ανάμεσα στα θύματα που άφησε πίσω της ήταν και μια εκδοχή των διάσημων Ηλιοτροπίων του Βινσέντ Βαν Γκογκ.

Δεκατρία χρόνια αργότερα μια πυρκαγιά στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης γίνεται αιτία να καταστραφούν τα Νούφαρα Κλοντ Μονέ σε μια μικρότερη εκδοχή τους. Και το Κονσέρτο του Γιοχάνες Βερμέερ έκανε φτερά το 1990 σε μία από τις μεγαλύτερες, αν όχι στη σημαντικότερη, ληστεία, των τελευταίων δεκαετιών. Δεν έχει ωστόσο σοβαρό λόγο κάποιος να θρηνεί για τις συγκεκριμένες απώλειες, καθώς πλέον ληστείες, πυρκαγιές και βανδαλισμοί δεν φαίνεται να αποτελούν απειλή για τα έργα τέχνης.

Ομάδα ειδικών που αποτελείται από καλλιτέχνες και εξειδικευμένους τεχνικούς χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, αλλά και πολύτιμα εργαλεία της ιατροδικαστικής καταφέρνουν να ανασυστήσουν χαμένα αριστουργήματα.

Τρισδιάστατοι σαρωτές είναι ένα από τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιεί η Factum Arte η οποία μεταξύ άλλων έχει προχωρήσει στη δημιουργία ενός ακριβού αντιγράφου του νεκρικού θαλάμου του Τουταγχαμών. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας εντοπίζονται λεπτομέρειες αθέατες δια γυμνού οφθαλμού, προχωρώντας σε καταγραφή της επιφάνειας του πίνακα κι όχι του χρώματος. «Αφαιρώντας το χρώμα από την επιφάνεια τα πράγματα φαίνονται εντελώς διαφορετικά», λέει ο ιδρυτής της ομάδας Άνταμ Λόου και προσθέτει ότι οι σαρωτές βοηθούν ώστε να αποδοθεί σωστά και το σχήμα του έργου. την περίπτωση των Νούφαρων παρά την καταστροφή που είχε προκληθεί από τον καπνό η ιατροδικαστικού τύπου ανάλυση έφερε στο φως κρίσιμης σημασίας λεπτομέρειες σχετικά με την αρχική εικόνα του πίνακα γεγονός που επέτρεψε στους ειδικούς να αναδημιουργήσουν την κίνηση του φωτός στο νερό.

«Είναι συγκλονιστικό. Αν το έβλεπε ο Μονέ θα πίστευε πως το είχε φτιάξει ο ίδιος», λέει ο Άνταμ Λόου. Στην περίπτωση των Νούφαρων το έργο υπήρχε έστω και με πολύ σοβαρές φθορές. Τι συμβαίνει όμως σε έργα όπως τα Ηλιοτρόπια τα οποία είχαν καταστραφεί ολοσχερώς; «Είχαμε μια πολύ κακής ποιότητος έγχρωμη φωτογραφία και μερικές πληροφορίες σχετικά με τα υλικά. Μπορέσαμε όμως να εντοπίσουμε τις θέσεις της πινελιάς. Εν συνεχεία παραμορφώσουμε εκείνες του αντίστοιχου πίνακα που είχαμε σαρώσει από την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, ώστε να ταιριάζουν στο χαμένο έργο. Βασιζόμενοι δε στη γνώση που έχουμε σχετικά με τα χρώματα που χρησιμοποιούσε ο Βαν Γκογκ καταφέραμε να αποδώσουμε σωστά την αίσθηση της παλέτας του», υποστηρίζουν οι ερευνητές.

Όσο καλό κι αν είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς τους, ωστόσο δεν έχουν τη χαρά να το δουν εν συγκρίσει με το πρωτότυπο αφού και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Για το λόγο αυτό ελπίζουν μια μέρα να βρεθεί το Κονσέρτο του Βερμέερ η αξία του οποίου εκτιμάται στα 200 εκατ. δολάρια και είναι ένα από τα 13 έργα που εκλάπησαν από μουσείο της Βοστόνης ώστε να μπορέσουν να συγκρίνουν το πρωτότυπο με τη σύγχρονη ανακατασκευή του, για την οποία αξιοποιήθηκαν επίσης λίγες κακής ποιότητας φωτογραφίες κι η σάρωση από ένα έργο του Βερμέερ της ίδιας περιόδου από τη Βασιλική Συλλογή.

Δεύτερη ζωή έχει δοθεί και στην «Αλληγορία της Ιατρικής» του Γκούσταβ Κλιμτ που κατασχέθηκε από τους Ναζί και κατέληξε σε ένα κάστρο της Αυστρίας, το οποίο καταστράφηκε από μια μονάδα των SS που υποχωρούσε και μαζί του και ο πολύτιμος πίνακας. Με μοναδικά τους όπλα μια ασπρόμαυρη φωτογραφία και με μια έγχρωμη λεπτομέρεια τα μέλη της ομάδας «ανέστησαν» το έργο.